Kapitalizmin temel felsefesi işleri piyasaya bırakınca görünmez elin her şeyi düzenleyeceği yaklaşımıdır. Peki kapitalizmin ekonomik yaklaşımını ortaya koyan klasik ekonomi okulunun temel yaklaşımları nelerdir?

Klasik ekonomi okulunun temel yaklaşımlarını şu şekilde inceleyebiliriz;

1.    Ekonomi tam istihdam durumunda denge halindedir. Bu dengeden sapmalar geçici olgular olarak ortaya çıkar. Ücretlerin piyasada belirlendiği bir ekonomide tam istihdamdan başka bir denge söz konusu olamaz.

2.    Piyasada her aktör kendi çıkarını azamiye çıkaracak şekilde davranır. Böylece toplumun çıkarları da (refahı) azamiye çıkarılmış olur.

3.    Ekonomide ücret ve fiyatlar esnektir. Aslında tam istihdam düzeyindeki uzun dönemli dengeyi sağlayan da bu esnekliktir. Emek fiyatı olan ücretler yükseldiğinde emek talebi düşecek, düşen talep ücretlerin düşmesine ve giderek ucuzlayan emek talebinin artmasına ve işsizliğin otomatik olarak azalmasına yol açacaktır. Mal ve sermaye piyasalarında ise bu dengeyi esnek fiyatlar ve faizler sağlayacaktır.

4.    He arz kendi talebini yaratır. (Say Kanunu). Ekonomide uzun dönemde bir üretim fazlası olması söz konusu değildir. Kısa dönemde ortaya bir arz fazlası çıkabilir. Bu durumda talep eksikliğine bağlı olarak mal ve hizmet fiyatları düşecek, fiyat düşüşü talep artışına ve dolayısıyla arz ve talebin yeniden dengelenmesine yol açacaktır.

5.    Piyasa dengesizlikleri ve tam istihdam dengesinden sapmalar kısa dönemli olgulardır. Yukarıda değinilen esnek ücret ve esnek fiyat mekanizmalarının işlemesi sonucu piyasalar tekrar dengelenir ve bu, uzun dönemde ekonominin tekrar asıl dengesi olan tam istihdam düzeyine ulaşılmasının yolunu açar (Adam Smith’in ‘’görünmez el’’i).

6.    Ekonominin kendi kendini düzelten mekanizmalara sahip olması nedeniyle devletin ekonomiye, dengesizlikleri gidermek amacıyla karışmasına gerek yoktur. Devletin ekonomiye karışması dengesizlikleri daha uzun süreli kılar ve kaynak dağılımını olumsuz etkiler. Bu nedenle ekonomiye devletin karışmasını ortadan kaldıracak şekilde ‘’en iyi bütçe denk bütçe’’ ve ‘’en iyi vergi nötr (kaynak dağılımını etkilemeyen) vergidir’’ denebilir.

7.    Para, gerçek ekonomik faaliyetin yalnızca bir aracısıdır. Diğer mallardan bir farkı olmayan paranın da talebini ve dolayısıyla fiyatını arz belirler.

8.    Dış ticarette uluslararası uzmanlaşma ve işbirliği mümkün olduğunca geliştirilirse bundan her ülkenin yararlanması söz konusu olur (David Ricaro’nun mukayeseli üstünlük teorisi). (Eğilmez, 2018)

Bu Klasik İktisat Teorisi’nin önde gelen teorisyenleri olarak Adam Smith, David Ricardo, Jean Baptiste Say, Thomas Robert Malthus ve John Stuart Mill sayılabilir.

Bu isimlerden Adam Smith’in yazdığı Ulusların Zenginliği ( An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations) isimli kitap 1776 yılında yayınlandı ve bu kitap, klasik iktisadın başlangıcı olarak kabul edildi. Kitapta kapitalizmin esasları ortaya konuyor, üretimin dayanakları çerçeveleniyordu. Kapitalist sanayileşmenin altyapısını oluşturan işbölümü ve uzmanlaşmaya ilk kez bu kitapta değiniliyordu ve o zamana kadar ahlak felsefesinin bir parçası olarak ele alınan ekonominin de ayrı bir bilim dalı olarak ortaya çıkmasına yol açıyordu.

(Adam Smith)

Klasik iktisatçılara göre en önemli üretim faktörü emektir. Smith’e göre bir malın gerçek fiyatı onu üretmenin zahmetidir. Ürettiği malı başka bir kişinin ürettiği mal ile değiştirmek isteyen kişi için alacağı malın gerçek değeri, kendi sırtından atarak başkalarının sırtına yükleyeceği zahmete eşittir. Kişinin kendi malı ile mübadele ettiği mal, kendi malı kadar emek içerir. Emek tüm şeylerin ilk fiyatıdır ve tüm şeyleri satın alacak gerçek satın alma gücüdür.

Klasiklere göre, tasarruflar mutlaka yatırıma dönüşürler ve büyümenin temel dinamiğidirler. Zira tasarruf oranında meydana gelen artış, faiz oranlarının düşmesine yol açar. Faiz oranlarında meydana gelen azalma ise yatırımların artmasına yol açar ve tasarruf yatırım dengesinin oluştuğu yeni noktada ülkede üretilen mal miktarında artış meydana gelir. Yani büyüme gerçekleşir. (Keynesyen analiz açısından bu durum geçerli olmayabilir)

Temel dinamikleri ile Klasik İktisat Teorisi, İktisat Tarihi’nde bir dönüm noktası olmuş, kapitalist sistemin temellendirilmesine destek olmuş ve kendisinden sonra ortaya çıkan iktisat teorilerini büyük ölçüde etkilemiş ve onlarla çatışma alanlarına girmiştir.

Kaynakça

Bayraktar, P. D. (tarih yok). İktisadi Düşünce Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.

Eğilmez, D. M. (2018). Tarihsel Süreç İçinde Dünya Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.